Devletlerce geliştirilen sosyal güvenlik sistemleri; işsizlik, yaşlılık ve yoksulluk gibi riskler karşısında bireyleri korumayı hedefler. Emeklilik sistemleri de yaşlılık döneminde yaşanabilecek yoksulluğun önlenmesi ve yaşlıların çalıştıkları dönem süresince elde ettikleri yaşam standartlarını emeklilik süresince de korunmasına yardımcı olur. 

Uzun bir meslek hayatının sonunda emeklilik; kiminin iple çektiği ve yeni bir hayat temposunun başlangıcı, kimisi için de korkulu bir rüya. Kimi geride bıraktığı makamı, kimi de düzenli çalışma hayatını bırakmak istemez. Emekli olan kişi öncelikle gelir kaybına uğrayacak, bunun yanında sosyal rol ve yetkileri de değişecektir. Emeklilikle birlikte yaşanan bu kayıplara uyum sağlamakta zorlananlar olabilir. Bu yüzden emekliliği istemezler. Onların algısını, “Bu gidişle ayın sonu zor gelir; bakkal/kasap hesap kabarır, hesap ödenemeyince kapılar yüzüne kapanır, emekli olunca dertler depreşir.” sözleri ile ifade etmek yanlış olmasa gerek. Kimi de emekliliği bir özgürlük olarak görür. Bunların dünyasını da “İkide bir değişmiyor artık görev yerlerim, böyle mutluyum unutsa da beni sevenlerim, korkusuz endişesiz iyi geçiyor günlerim, iyi ki varsın sağ olasın canım emeklilik.” sözleri ile ifade etmek yerinde olur.

Sosyal Güvenlik Kurumu içerisinde yer alan Bağ-Kur, SSK, Emekli Sandığı emekliliği, geçmişte elde edilen kazançlara dayalı olan sistemi tercih etmiştir.

Emeklilerin, özellikle de emekli öğretmenlerin yaşam birikimlerine ve tecrübelerine her zaman değer verilmelidir. Yaşamın her alanında bu birikimlerinden yararlanılması gerekir. Öğretmenlerin emeklilik konusunda işlerini kolaylaştıracak bazı bilgi ve yöntemleri paylaşmanın faydalı olacağı açıktır.

Emekli olabilmenin en temel iki şartı vardır

Emeklilikte yaşa takılanlar olarak adlandırılanların da (EYT) üzerinde sıklıkla durarak itiraz ettikleri husus, hizmeti tamamlamamıza rağmen emekli olamıyoruz hususudur.

Emekli Sandığı Genel Müdürlüğü, Sosyal Sigortalar Kurumu ve BAĞ-KUR gibi üç ayrı sosyal güvenlik kurumu mevcut iken 16/05/2006 tarihli ve 5502 sayılı Kanunla Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı kurulmuş ve üç ayrı kurum tarafından yürütülen sosyal güvenlik sistemi tek çatı altında birleştirilmiştir. Emekli Sandığı, BAĞ-KUR ve SSK iştirakçilerinin emeklilik işlemleri 5510 sayılı Kanun hükümlerine göre yürütülmeye başlanmıştır.

Hem işçi (4/a), hem Bağ-Kur (4/b), hem de memurların (4/c) emekli olabilmeleri için en temel iki şart, hizmet süresini ve emeklilik yaşını tamamlamış olmaları gerekir. Yani bu iki şart birlikte tamamlanmadan emekli olunması mümkün değildir.

Memurların emeklilik işlemleri; malulen ve yaş haddinden emeklilik ile emekli olma talebiyle yapılmaktadır. Emekli olmak isteyen memurun emeklilik sürecinin başlatılabilmesi için çalıştığı kurumun (isteğe bağlı çalışanlar açısında da önceki kurumunun) atamaya yetkili amirince emekliye sevk onayı alınması gerekmektedir.

Yaş Haddinden Emeklilik 

5434 sayılı Emekli Sandığı Kanununun 40’ıncı maddesi gereğince yaş haddi, genel olarak 65 yaşını doldurdukları tarihtir.Hizmet süresine bakılmaksızın 65 yaşını dolduran kişiler yaş haddinden emekliye sevk edilirler. Yaş haddinden emekliye ayrılanlara 5400 gün (15yıl) prim ödeme gün sayısı olması halinde yaşlılık aylığı bağlanır.(5510 44. Md. 1. Fık. (a) bendi)

Emekli Maaşının Tespitinde Ölçü

5510 sayılı Kanuna tabi olmayan yani 2008 yılı Ekim ayından önce, işçi, esnaf ve memurluk hizmetleri olanlar hakkında hizmet birleştirilmesine ilişkin usul ve esasları belirleyen 2829 sayılı Kanun hükümleri uygulanmaktadır. 5510 sayılı Kanunla emeklilikte prime esas kazanç uygulaması getirildiği için bu kanuna tabi olanlar açısından 2829 sayılı Kanunun uygulanması söz konusu değildir. Kaldı ki 5510 sayılı Kanunla 2829 sayılı Kanun yürürlükten kaldırılmış olup geçici madde ile 5434 sayılı Kanuna tabi olanlar açısından devam ettirilmektedir.

Bu kanuna göre; son 7 yıllık hizmetin karşılığı olan 1260 gün oldukça önemli olup emekli aylığının hangi statüden yani memur, işçi veya Bağ-Kur’dan bağlanacağı bu süreye göre belirlenmektedir. Yani emekli olacak kişilerin burada bir tercihte bulunması mümkün değildir.

Öğretmenlerin Emeklilik İşlemleri Haziran ve Temmuz Ayları İçinde Yapılır         Öğretmenlerin kanunen emekli olabilecekleri dönem yıla sâri olmayıp haziran ve temmuz aylarında yapılmaktadır. Böylece öğretmenlerin emeklilik dönemleri diğer kamu görevlilerinden farklı olup özellik arz eden bir düzenlemeye tabi tutulmuştur.

652 sayılı Millî Eğitim Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Öğretmenlerin emekliliği başlıklı 39’uncu maddesinde şu hükümler yer almaktadır:

"Öğretmenlerin emeklilik işlemleri Haziran ve Temmuz ayları içinde yapılır. Bu aylar dışında emeklilik işlemi yapılabilmesi, görev yapılan il sınırları içinde emeklilik talebinde bulunan personelin sınıf ve branşında öğretmen fazlasının bulunması ve işlemin Bakanlıkça uygun görülmesine bağlıdır."

Bu hükme göre öğretmenlerin haziran ve temmuz ayları dışında emekli olması mümkün değildir. Haziran ve temmuz ayları dışında emeklilik işlemi yapılabilmesi için, görev yapılan il sınırları içinde emeklilik talebinde bulunan personelin sınıf ve branşında öğretmen fazlasının bulunması ve işlemin Bakanlıkça uygun görülmesine (yetki devri ile Valiliklerce) bağlıdır. Yaş haddinden emeklilik durumunun istisna olduğunu belirtmemiz gerekmektedir.

2022 Yılı Emeklilik Başvurusu

Başvuru yapan öğretmenlerin 29 Temmuz 2022 tarihi itibariyle (1998 yılı ve öncesinde göreve başlayan kadınlarda 20) fiili 25 hizmet yılını ve emekliliğe esas yaş şartını tamamlamaları ve başvurunun 01 Haziran  - 15 Temmuz 2022 tarihleri arasında banka talep dilekçeleri ile birlikte okul/kurum müdürlüğüne yapması gerekmektedir. Emeklilik talep dilekçesinde görev yerine kadrosunun olduğu okul/kurum adının yazılması, kişinin imzasının, ikametgâh adresinin bulunması ayrıca fotoğrafının en geç 6 ay içerisinde çekilmiş ve MEBBİS sisteminde güncellenmiş olması gerekmektedir. 

Eşi Emekli Olan Öğretmenin Yer Değiştirme İsteği

Millî Eğitim Bakanlığı Öğretmen Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği 51. maddesinin 2. Fıkrasına göre; Eşi emekli olan öğretmenler, eşinin emekliye ayrılış tarihinden itibaren bir yıl içinde eşinin ikamet ettiği yere yer değiştirme isteğinde bulunabilir.

Sonuç olarak, üç ayrı kurum yerine tek bir kurumda toplanan sosyal güvenlik sistemi ile çok başlılığın önüne geçilmiş olduğu, bunun yanı sıra öğretmenlik mesleğinin diğer memurlardan farklılık arz etmesi, eğitim sistemindeki aksaklığı önlemeye yönelik bir tedbir olarak da görülmelidir. Hak kayıplarının yaşanmaması, emekliliği düşünen öğretmenlerimizin Hazirandan önce gerekli hazırlık ve başvuru süreçlerini takip etmeleri önem arz etmektedir. Unutmayalım ki, kanunu bilmemek mazeret değildir. Çok da karmaşık olmayan emeklilik sistemini takip etmek, gerektiğinde il ve ilçe müdürlüklerinden gerekli bilgiyi zamanında almakla sorunsuz bir şekilde yeni hayata adım atmak mümkündür. Yeni hayatın ilk adımları yıpratıcı ve sorunlu başlarsa tadı da kaçar. Emeklilerimize ve sırasını bekleyenlere sağlıklı ve huzurlu bir hayat diliyorum. Tecrübelerini paylaşmada cömert olmalarını diliyorum.