Mekke di nazil bîya u çar ayet a.
Pé nomé Homé Rehman u Rehîm
1-Vaj: O Allah yew u
2-Allah Samed u
3-Nî bî u baba u nî zî omo dinya
4-Çé yew çî zé Yi nî u
Rîwayeton di omo ték muşrîk yenî cé hz.Péyxembér (es) u vonî: Ma rî Rebbé xwi bi di şinasnayiş. O zerdon ya sîm ra u zebercud ya yaqut ra u. Bad ina vaté yinon ina sureya mubarek nazil bena.
Sehîh rîwayeton di omîya ku ina sure hîrî ra yew Quron ver yena. Buxarî rîwayet kenu: Yew merdim yenu cé hz.Péyxembér (es) u vonu; “yew heval ma her daîm sureya îxlas wonenu.” Hz. Péyxember (es) vonu: “Pé nomé Yi sond wonena ku gon mi Yi dest do a sure qas hîrî ra yew Quron a.”
Vaj: O Allah yew u:
In îfade zaf manîdar u. Allah nîvonu: yew u. Vonu: O Allah yew u. Çimkî bivaten “ yew u” o wext mené ayet béné bî Yi çîk çinyo. Ina ayet eqîde beyan kena. Saré Îslom îfade kena.
Pé yewtî wesif biyayiş Homé Teala hîrî mené estî:
1- O yew u. cé Yi di yew homa bîn çinyo. Ina vate mené muaritiş di yewtî wa.
2- O yew u. zé Yi yew homa u wertax çinyo.
3- Homa yew u. nîbenu felqe.
Allah Teala Quron di eleyhé muşrîkon di zaf delîl ardî. Çar heb in ayeton di yenî:
1- “Viraştox çiré monunu viraştayon ?” (Sureya Nahl: 17)
Ina ayet viraştiş di delîl a. Wext beyan bi Viraştox Allah u é îlah sexté bîn néşkenî yew çî virazén.
2- “Eger war u ezmonon di bî Allah homé bîn biben wirdî zî xeripyene.” (Sureya Enbîya: 22) Ina ayet delîl viraştişî şedinayî wa. Homa her çî zaf şedinayi u pît viraştu.
3- “ Eger zé vaté yin bî Allah homé bîn biben in homeyon qé şiyayiş wayér erş xwi rî çareyon dima gerené.” (Sureya Îsra: 42) Ina ayet delîl hakîmîyet u pîltîyé Homé wa.
4- “Allah xwi rî qij nîviraştu. Pawa Yi yew homa bîn çinyo. Eger îna bén her homa viraştayon xwi piştené dé u yewbînon rî xalib omené.” (Sureya Mumînun: 91)
Allah Samed u.
Samed: Pîl u Efendî ku bî îzné yi yew gurî nîbenu. Her gurî pé îzn u emir yi benu. Herkes gurîyon xwi di muhtac Homé u. O muhtac ma nî u ma muhtac Yi î.
Nî bî u baba (qij u gede ardu dinya) u nî zî omo dinya
Nî qij yi estî u nî zî dayî u babî Yi estî. Her kom vonu qijî Homé estî ayet inyon hemin red kena. Mesela; yahudî vonî “Uzeyr lajé Homé u” (tewbe:30), xiristîyo vonî “Mesîh lajé Homé u” (tewbe:30), muşrkon vonî “Melék keynayé Homé î”.
Çé yew çî zé Yi nî u.
Nî zat u nî sifaton u nî zî fîîlon xwi di yew nîmonenu Yi. “Zé Yi çîk çinyo.” (Sureya Şura: 11) Hedîsa Qudsî di Allah vonu:
“Homa Pîl vonu: Înson mi înkar kerd u heq yi inay çinî bi. Mi rî kufir kerd u helbukî heq yi inay zî çinî bî. Vaté yi; Homa mi sînî viraştu o tewir néşkenu reyna virazu Mi înkarkerdiş u. Yi reyna viraştiş mi rî daha rehet u. Vaté yi; Allah xwi rî qij viraştu, Mi rî kufirkerdiş u. Helbukî Ez yew a u Semed a. Ez Homa wa ku Xwi rî qij nîviraştu u nîyomo dinya. Heval u monayox zé yi çîk çinyo.” (Buxarî u Nesaî)
