Bingöl Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Konferans Salonunda yapılan panel, Kur’an’ı Kerim tilaveti ile başladı. Panelin moderatörlüğünü yapan Öğr. Gör. Mehmet Aslanoğulları, panelin başında klasik edebiyatın muhtevası ve kapsamı hakkında bilgi verdi. Klasik edebiyatın dini bir içeriğe sahip olduğunu belirten Aslanoğulları, Doğu toplumlarının klasik edebiyatının İslam’a borçlu olduğunu ifade etti.

Zaza edebiyatında sekiz mevlidin olduğuna vurgu yapan Bingöl Üniversitesi Öğretim Görevlisi Murat Varol; “Zaza edebiyatı, klasik edebiyat ile başlamıştır. Molla Ahmed-i Xasi’nin 1892’de yazdığı ve 1899 yılında yayımladığı mevlit, Zaza edebiyatının ilk eseri olarak kabul görmektedir. Bu eserden kısa bir süre sonra ikinci eseri ise 1903 yılında Siverekli Osman Efendi kaleme almıştır ve bu eser de bir mevlittir. Bu iki eserden sonra çok uzun bir süre Zazaca herhangi bir eser yazılmamıştır. 1970’li yıllardan sonra Molla Muhammed Ali Huni, Molla Kamil Puexi, Molla Muhammed Muradani, Molla Abdulkadir Muşeki, Bilal-Feqi Çolig ve Mehmet Akif Demir, Zazaca mevlit yazmışlardır” dedi.

İlk Zazaca mevlitte; Tevhid, Münacaat, Miraç, Viladet, doğum ve yaratış gibi bölümler yer verildiğini belirten Öğretim Görevlisi İbrahim Dağılma,“Ahmed’i Xasi'nin Zazaca mevlidi yazma süreci; bazı kurmanç mollaların, kendisi ile şakalaşmasının ve latife yapmasının bir ürünü olarak ortaya çıkıyor. Bu kurmanç mollalar, bir cami avlusunda oturup konuşurken, Ahmed’i Xasi’ye sizde Molla Ceziri, Ahmedi Xani, Fekiye Teyran, Molla Hüseyini Bateyi gibi edebiyatçılar ve şairiler yoktur. Bu sözler Ahmed’i Xasi’ye biraz ağır gelir, kendisi 23 yaşında olmasına rağmen bunun üzerine eve kapanıp bir hafta sonra 366 beyitten oluşan ve tamamı Zazaca olan bir mevlit ortaya çıkarır. Bu mevlit arız vezni ile yazılmış olup mesnevi tarzındadır. 14 kısımdan oluşan bu mevlitte, Tevhid, Münacat, Miraç, Viladet, doğum ve yaratış gibi beli başlı bölümler yer almaktadır. Aynı zaman Ahmed’i Xasi İttihat ve terakki döneminde edebi, felsefi ve siyasi noktalar da mücadeleleri olan ve kendini yetiştirmiş biridir. İki yıl boyunca Rodos adasında sürgün kalmıştır. Aynı zaman da Ahmed’i Xasi, Arapça, Farsaça, Türkçe, Kürtçe ve Zazaca’yı bilen ve bu beş dil ile mülemması olan Türkçe gazali, Kürtçe şiirleri yazan ve akide kitapları olan bir şahsiyet olarak karşımıza çıkıyor. 80 yıldan fazla bir hayat yaşadığı söyleniyor.”dedi.

Zaza dilindeki ilk mevlidini imamlık yaptığı yıllarda tamamladığını ifade eden Molla Abdulkadir Muşeki; “Medrese eğitiminden sonra imamlığa başladım, imamlığımın ilk yıllarında 1992-1995 yılları arasında mevlidimi tamamladım ve sonra da tashihini yaptım. Mevlidimde 15 bölüm yer alıyor, 268 beyitten oluşuyor. Ben mevlidimi Peygamber Efendimizin hayatından kesitler sunarak yazdım; çünkü hep istiyordum ki kendi dilimde yani Zazaca olarak Peygamber Efendimizi anlatabileyim. Allah’a hamd olsun ki bu bana nasip oldu ve yazdım” diye konuştu.